Aan de universiteiten is de Engelse taal langzamerhand de voertaal geworden.
Maar ook elders rukt het Engels steeds meer op. Zelfs in het basisonderwijs wordt kostbare tijd besteed aan het leren van de Engelse taal. Kostbaar, omdat dat gebeurt op een moment waarop het Nederlands bij de kinderen nog (veel) verder ontwikkeld moet worden. Bovendien dringt met de Engelse taal ook het Anglo-Amerikaanse wereldbeeld steeds meer door in onze maatschappij.
Welke invloed hebben deze ontwikkelingen op de Nederlandse taalvaardigheid?
En welke invloed hebben ze op de markt van de Nederlandse (kinder)boeken?
In dit blog wordt getracht een onderbouwd antwoord op deze vragen te geven.
Opmerking: In de titel van dit blog staat het woord 'verengelsing'. Eigenlijk zou daar beter kunnen staan 'veramerikanisering'. Immers: het meeste Engels dat gesproken wordt, is Amerikaans; terwijl de meekomende cultuur ook overwegend Amerikaans is.
Toch gebruik ik in dit artikel de inmiddels ingeburgerde term 'verengelsing'. Excuus daarvoor.
Om nu het beloofde antwoord op de gestelde vragen te geven, geef ik hieronder eerst een aantal cijfers over de verengelsing
en sluit dan af met wat kwalitatieve conclusies.
Enkele cijfers
Er worden steeds meer anderstalige boeken verkocht. Zie het plaatje hiernaast.
En zelfs in dit plaatje kun je al zien dat die toename steeds sterker wordt.
(Sinds de corona-tijd herkent u hierin mogelijk 'een exponentieel groeiproces'.)
De verwachting is dan ook dat het percentage anderstalige boeken in de toekomst nog verder zal stijgen.
Op zich lijkt dit niet zo spectaculair. Maar dat wordt het wel als je naar de verdeling van de talen binnen de groep anderstalige boeken kijkt. Binnen die groep is namelijk 80% van de boeken in het Engels. Alle andere talen tezamen (Duits, Frans, Italiaans, Spaans, Scandinavisch, Russisch, enzovoort) moeten het dus met slechts 20% doen.
Bij de in het Nederlands vertaalde boeken wordt het pas echt spectaculair.
Sinds 1995 is ongeveer 65% van de Nederlandse titels een vertaald boek.
En de grafiek hiernaast laat zien dat ruim 70% daarvan vertaald is uit het Engels.
Dat betekent dus dat bijna de helft van alle vertalingen uit het Engels komt.
Bij de categorie fictie is het aandeel vertalingen uit het Engels nog aanzienlijk hoger.
Om nog maar te zwijgen van dat aandeel bij de categorie kinderboeken. Immers:
doordat de markt voor kinderboeken sterk gedomineerd wordt door "bestsellers" uit Amerika, Australië en Engeland, ligt het aandeel van de uit het Engels vertaalde boeken daar zelfs boven de 65 procent.
(Meer achtergronden bij deze cijfers zijn te lezen in een artikel van mijn hand op de website van Beter Onderwijs Nederland.)
Studenten met het Nederlands als moedertaal kennen aan het begin van een Nederlandstalige opleiding 19.000 woorden, terwijl studenten met Nederlands als tweede taal aan het begin van dezelfde opleiding ongeveer 11.000 woorden kennen.
Op basis hiervan kan worden geconcludeerd dat studenten met Engels als tweede taal van Engelse boeken ruim 40% minder begrijpen dan van Nederlandse boeken.
Het is dan ook aannemelijk dat de doorsnee Nederlander met Engels als tweede taal misschien wel 60% minder begrijpt van Engelse boeken dan van Nederlandse.
Het is dus maar de vraag of de toenemende populariteit van het Engelstalige boek - vooral bij de TikTok-jeugd - niet ten koste gaat van het taalbegrip in het algemeen.
Enkele kwalitatieve conclusies
Door de hierboven gegeven cijfers met elkaar in verband te brengen, zijn al snel de volgende conclusies te trekken.
- Door de verengelsing komt het Nederlands en het Nederlandstalige boek steeds meer in de verdrukking.
- De kloof tussen de Engels-sprekende hogeropgeleiden en de alleen Nederlands-sprekende lageropgeleiden wordt steeds groter. Niet alleen dreigt daardoor het Nederlands op den duur een tweederangs taal te worden, maar ook zullen de spanningen in de samenleving dan enorm gaan toenemen.
- Het oorspronkelijk Nederlandstalige kinderboek zal in het geweld van de verengelsing dan helemaal te gronde gaan.
Ook nu al is dit proces gaande, zoals blijkt uit onderstaande tabel waarin van acht uit het Engels vertaalde series is vermeld uit hoeveel delen de series bestaan. (De tabel komt uit het al eerder genoemde artikel op de website van Beter Onderwijs Nederland.)
Op basis van bovenstaande cijfers en conclusies kom ik tot de volgende aanbeveling.
Als we onze eigen cultuur niet verder willen verzwakken, dan is het zaak dat de politiek ingrijpt. Het in het onderwijs oprukkende Engels moet een halt toegeroepen worden, zo niet worden teruggedrongen; en uiteraard het meest in het basisonderwijs.
Overigens... uit het Antwoord op schriftelijke vragen over de motie Omtzigt c.s. lijkt dat al te gaan gebeuren, mede ten gevolge van de moeilijke (financiële) situatie waarin het onderwijs zich bevindt.
Ten slotte nog een tip voor diegenen die zich verder in het onderwerp 'verengelsing' willen verdiepen.
Voor een serie plezierig lezende verhalen over dit onderwerp kunt u terecht bij het boek 'Against English' van prof. dr. Lotte Jensen.
Dit boek (verschenen in 2019) is een overtuigend pleidooi voor het Nederlands waarin 26 schrijvers en wetenschappers ageren tegen wat zij zien als de teloorgang van de Nederlandse taal in samenleving; en dus ook in het onderwijs.
Als je dit artikel ook waardevol voor een ander vindt, deel het dan via de social-media-knoppen in de footer.
En als je op de hoogte wilt blijven van nieuwe blogs, volg mij dan op Twitter via de knop: